Sunday, February 28, 2021

මිනිසා නොසංසුන් කරවන සංස්කෘතික උද්ධමනය

බටුවංගල ගමේ අයට ජර්මනියේ බොන් නගරයේ සිට සජීවීව ධර්ම දේශනයක් පැවැත්විය හැකිය. මෙම තාක්ෂණික වර්ධනය වේගවත් ජීවන විලාසයන් ඇති කරයි. ජංගම දුරකතනය යනු ඇමතීම පමණක් නොව, ජීවන විලාසයකි. මිතුරන් සමග වේගයෙන් සන්බන්දවීම, තමන්ගේ ව්‍යාපාර ප්‍රචාරය කිරීම, ඉක්මණින් ප්‍රතිචාර දැක්වීම, ඊට අයත්ය. දැණුම එහාමෙහා හුවමාරුව  තියුණුය. වස් කෝදගාමා රටින් රටට තරණයකලාට වඩා වේගයෙන් අපි වෙනත් රටවලට පියාසර කරමු.


ආයතනයක් නැතිව ඔන්ලයින් වලින් ගනුදෙනු කරති. දත්ත, භාණ්ඩ ගනුදෙනු අන්තර්ජාලයෙනි. මෙය නවීනත්වයයි. නවීනත්වය යනු වේගවත්වීමයි. වේගවත්වීම හෙවත් ධාවනකාරීවීම (Acceleration ) මානව ඉතිහාසයේ කවරදාටත් වඩා   අපි අත්විඳමු.

මෙම වේගවත්වීම තුළ එකිනෙකාට සම්බන්ධවන ආකාරය වෙනස් වේ. එකිනෙකා ගනුදෙනු කරන ආකාරය වෙනස් වේ. අපි ප්‍රතිචාර දක්වන විදිය ද වෙනස්ය. ඉක්මණින් ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතුය. මෙය සමාජ ක්‍රමය වෙනස් කරවයි. නිදසුනක් නම් යම් ආයතනකින් යම් දෙයක් ගැන දැනුම් දෙන්නේ නම් අපි විසින් ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතු කාලයක් ද නිර්දේශ කෙරේ. ප්‍රතිචාර නොදක්වන්නේ නම් එය අවලංගු වේ. වේගයෙන් අපිට දිවීමට සිදු වේ. වේගවත් නොවන්නේ නම් අපි පසුගාමී වේ.


අපේ ජීවන විලාසය වෙනස් තත්වයන්ට පත් වී ඇත . ඉක්මනිණ් ආහාරයක් ගැනීම මගින් ක්ෂණික ආහාරවලට පුරුදු වේ. ඇඳුම් විලාසිතා බහුල වී ඇත. ඇප්ස් (Apps) මගින් වේගයෙන් කියවීම, ඉක්මණින් තොරතුරු දැනගැනීම වැනි නව විලාසයන් ද පැතිරී ඇත.


නූතන-ගෝලීයකරණය මගින් භාණ්ඩ, නිෂ්පාදන පමණක් ම නොව තවත් බොහෝ දේවල් එහා මෙහා සැරිසරයි. විවිධ සංස්කෘතීන් දැකීමට මෙන්ම තමන් කැමති සංස්කෘතියක් අත්විඳීමට ද හැකියාව ඇත. අපේ ගමේ කෙනෙකුට පිස්සා එකක් හදාගැනීමට පුළුවන් වගේම බර්ලින් වල ජර්මන් කෙනෙකුට පරිප්පු ව්‍යංජනයක් පිසගැනීමට පුළුවනිය.


නූතන මිනිසා යනු විවිධ සංස්කෘතීන්ගෙන් ද රූපානුවර්තනය වූ සත්වයෙකි. කෑම, බීම, අඳුම්, ප්‍රවාහනය, භාවිතා කරණ ජංගම දුරකතනය ඇතුලු වෙනත් තාක්ෂණික මෙවලම් පමණක් නොව ආගමික විශ්වාස පවා වෙනත් සංස්කෘතියකින් තවත් සංස්කෘතියකට මුහු වේ (Hybird). ඇමෙරිකානුවෙකුගේ පොත් රාක්කයේ බුදු පිළිමයක් තබා ඇති අතර ලාංකිකයෙකුගේ ගෙදරක චීන ෆිංෂුයි පිළිමයක් ඇත. මෙම සංස්කෘතික හුවමාරුව ක්ෂුද්‍ර සංස්කෘතිය ලෙස හැදින්වීමට කැමැත්තෙමි. එහෙයින් සෑම තැනම ක්ෂුද්‍ර සංස්කෘතීන් ( micro culture) ඇත.


මිනිසා තවදුරටත් මහ සංස්කෘතියක සමාජිකයෙකුට වඩා තමන්ට ආවෙනික ජීවන විලාසයක් සහිත ක්ෂුද්‍ර සංස්කෘතික සත්වයෙකි. ඔහුට/ඇයට තවදුරටත් මහ සංස්කෘතිය පරණ විලාසයකි. ඊට හොඳ නිදසුනක් නම් නව ආගමික කණ්ඩායම් බිහිවීමයි. නව ආගමික කණ්ඩායම්වලට ආවේනික උප සංස්කෘතියක් ද ඇත. මෙම තත්වය ක්ෂුද්‍ර සංස්කෘතික මිනිසාට තමන් කැමැති කණ්ඩායමක් තෝරාගැනීමේ ඉඩ සලසයි.


මහ සංස්කෘතීන්වල වටිනාකම දිනෙන් දින පහළ යමින් පවතී. තරුණ කොටස් මහ ගෙදරින් වෙන්ව නගර ආශ්‍රිතව යහළුවන් සමග එක නවාතැන්පලක් බෙදාහදාගෙන ජීවත් වෙති. පන්සල් ආරණ්‍ය වෙනුවට මිනිසුන් ගෙදරම යහළුවන් සමග යෝගාකිරීම, භාවනා කිරීම් කරති. මෙහිදී මහ සංස්කෘතියෙන් වෙන්වීම සහ අලුත් ජීවනවිලාසයකට සංක්‍රමණයවීමෙන් ගැටුමක් නිර්මාණය වේ. මහ සංස්කෘතියේ වටිනාකම පහළ වැටෙන අතර "අපේ සංස්කෘතිය" ලෙස හඳුනාගැනීමට හැකි කිසිවක් නැති හැඟීමක් ද දැනෙයි. මෙම තත්වය "සංස්කෘතික උද්ධමණයයි“.


සංස්කෘතික උද්ධමනය නම් මානසික මට්ටම මිනිසා නොසංසුන් කරවයි. මෙහිදී සිදු වන්නේ තමන් ම ක්ෂුද්‍ර සංස්කෘතියකට කැමතිවන සහ නතුවන අතර අනෙත් අතට වෙනත් ක්ෂුද්‍ර සංස්කෘතීන් ප්‍රතික්ෂේප කරයි. ඇස්ප්‍රින්, ඩිස්ප්‍රීන් බහුලව භාවිතා කරන අතර බටහිර වෙදකම ප්‍රතික්ෂේප කරයි. තවදුරටත් දේශීය වෙදකම ගැන අතිශේක්තියෙන් කතා කරයි. තමන් ආගමික වශයෙන් එක කණ්ඩායමකට එකතු වෙද්දී වෙනත් එවැනිම ආගමික කණ්ඩායමකට වෛර කරයි. මෙවැනි ප්‍රතිචාරවලින් ප්‍රකාශ වන්නේ නූතන මිනිසාගේ මානසික නොසංසුන් තත්වයයි.


වේගයෙන් වෙනස්වන තත්වයන් තේරුම්ගැනීමට, විවිධ සංස්කෘතීන් එහා මෙහා ‍යෑම දකින්න සහ අලුත් සංස්කෘතීන් අත්දකින්න නව ශික්ෂණයක් අවශ්‍යයි. කේන්තියෙන් මිදී සිදුවන දේවල් ඉවසීමෙන් බලාසිටීම හැකියාවකි. මිනිසුන් සුවපත් කරන්න නම් ඔවුන්ගේ ජීවිත කෙරෙහි සංවේදී වියයුතුමයි. සංවේදීවීම හුදු අනුකම්පාවක් නොවේ. වෙනස් වන තත්වයන් සහ මිනිසාගේ ප්‍රතිචාරයන් ගැන මැනවින් අවබෝද කරගැනීම හෙවත් සවිඤ්ඤාණකවිම අදහස් කෙරේ.


අවබෝදය යනු අත්දැකීම් සමග ජීවත්වීමයි. වෙනස් වන තත්වයන් තේරුම්ගෙන ජීවත්වීමයි. වෙනස්වන තත්වයන් දරාගැනීමට නොහැකි දේවල් වඳවීයෑම හෙවත් තුරන්වීම ස්වභාවික නියමයයි. නමුත් නූතන සංස්කෘතික වෙනස්වීම් තේරුම්ගැනීමට නොහැකි අය අතුරුදන්වීම කෙසේ වෙතත් ඔවුන් ජිවිතකාලය පුරාවට දුක්විඳීමට නියමිතය. නැතිනම් ඇකමැත්තෙන් හෝ වෙනස් වන තත්වයන්ට වෙනස්විය යුතුය.


බටුවංගල සමිද්ධි හිමි

Monday, February 8, 2021

අනාරක්ෂිත හැඟීම අත්හැරීමට අධ්‍යාත්මික දර්ශනය

Bildergebnis für insecurity"මිනිසා යනු එකම ලෙස ජීවත් නොවන ජීවියෙක් ", යන්න මානව විද්‍යාත්මක නිරීක්ෂණයයි. මන්දයත් මිනිසා තමන් කවුද, කෙසේ පැවතිය යුතු ද යන්න ගැන සැලකිලිමත් ය. පවුලේ සමාජකයින්, මිතුරන් සහ වෙනත් ජන සමාජයන් සමග ගනුදෙනුවක් ඇත. එය ආර්ථික සහ සමාජ පැවැත්මයි. තමන් කවුද යන්න මෙම ගනුදෙනුව මගින් පෙන්වා දෙයි

 

 

 


තමන්ට කැමති පරිදි ජීවත්වීමට එකපැත්තකින් උත්සහ කරයි. අනෙක් අතට ගොඩනගාගෙන ඇති සියලු තත්වයන් ආරක්ෂා කරගැනීමට ද වෙහෙස වෙයි. එහිදී නිදහස සහ ආරක්ෂාව පිළිබඳ අරගලයක් ද ඇත. මෙය නොනවතින අරගලයකි.

 

නිදහස සහ ආරක්ෂාව නිශ්චිතව පවතින දෙයකට වඩා විවිධ මානයන්ගෙන් සහ අංශවලින් අපට දැනෙන තත්වයකි. වෙනස් විධියකට කියන්නේ නම් නිදහස සහ ආරක්ෂාව නිශ්චිත ලෙස තහවුරු කළ නොහැක. ඕනෑම සමාජයක් තුළ අනාරක්ෂිත බව දැනෙන තත්වයන් පවතී.


කෙනෙක් තිතරම අනාරක්ෂිත බව පමණක් දකින්නේ නම් ඔහුට ජීවිතය පුරාවටම දකින්න ලැබෙන්නේ අනාරක්ෂිත බවයි. ආර්ථික අවස්ථා, දේශපාලන තත්වයන් වෙනස් වේ. නිශ්චිතව නොපවතී. නිරෝගිකම වෙනුවට රෝගී වේ. අපේ සම්බන්දතා ද වෙනස් වේ. වෙනස් නොවන්නේ කුමක් ද?

 

නූතන සමාජවලදී තවත් වේගවත් ලෙස අනාරක්ෂිත බව දැනේයි. තාක්ෂණය දියුණු වී ඇත. පැරණි සමාජවල ඉගෙන කියාගත් අය සිටියේ අඩු පිරිසකි. නූතන සමාජවල බොහෝදෙනා දැණුමෙන් සහ පුහුණුවෙන් යුක්තයි. අවස්ථාත් වැඩියි. තරඟකාරීත්වයත් වැඩියි. එහෙයින් අනාරක්ෂිත බව ද වැඩියි.


ජාතිකවාදීවීම හෝ නව ආගමික නිකායන් බෝවීම පිටුපස පවතින කරුණුකාරනා අතර එක ප්‍රබල හේතුවක් නම් නූතනත්වය තුළ මිනිසාට දැනෙන අනාරක්ෂිත බවයි. එය තේරුම් ගැනීම පහසුයි. අනාරක්ෂිත බව දැනෙන විට ඊට හේතු සෙවීම දුෂ්කරයි. ඇතිකරවන මානසිකත්වය නම් රැඩිකල් ආගමක් හෝ ජාතිකවාදී දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් සොයාගැනීමයි.

 

නමුත් මේවා විසඳුම් නොවේ. ටික කලකට මනස තෘප්තිමත් වේ. ඉන්පසු ඒවා ගැනද උනන්දුව නැති වේ. සාම්ප්‍රදායික ආගමික ආයතන ද නූතන මිනිසා හමුවේ ඇති අභියෝග ගැන සංවේදී නැත. ඔවුන්ටද දැනෙන්නේ අනාරක්ෂිත බවයි. මෙම හිස් තැන පුරවා ගන්නේ කෙසේ ද?

මාගේ අධ්‍යාත්මික උනන්දුව ඇති වන්නේ මෙහිදී ය. වැදගත්ම තේරුම්ගැනීම නම්: වෙනස් වන ලෝකයේ කවදාවත් නිශ්චිත "ආරක්ෂාව සහ නිදහස" නැත. වඩාත් යහපත් දේශපාලනයක්, අවස්ථා ඇති ආර්ථිකයක්, සමානාත්මතාවය සහ අනෙක් මිනිසුන්ට ගරුකරන සමාජයක් වෙනුවෙන් අප පෙනී සිටිය යුතුය. නමුත් ආරක්ෂාව සහ නිදහස අපගේ හැඟීමකි, දැනීමකි.


ආරක්ෂිත බව හඟවන දර්ශනයන් මිනිසාට අවශ්‍යයි. විවිධ කාලවලදී චින්තකයින් ඒ ඒ සමාජවල මිනිසා හමුවේ ඇති අභියෝග පෙන්වා දෙති. එයින් මිනිසාගේ ආරක්ෂාව සහ නිදහස තහවුරු කරවයි. එක්තරා අවදියකදී ඔවුන් හැඳින්වූයේ බුදුවරු ලෙසය. තවත් සමාජවල ඔවුන් හැඳින්වුයේ දාර්ශනකයින් හෝ චින්තකයින් ලෙසය. ඔවුන්ගේ මගපෙන්වීම හෙවත් දර්ශනය මිනිසා යහපත් හැඟීම්වලින් සුවපත් කරවයි.

 

මවිපිය සෙනෙහස හෝ වෙනත් කෙනෙකුගේ සෙනෙහස සමග කිරි බී හැදෙන මිනිසා හැගීම්බරය. මිනිසා සුවපත් වන්නේ ආදරය, සෙනෙහස වැනි හැඟීම් මගිනි. අධ්‍යාත්මික දර්ශනය අවශ්‍ය වන්නේ මෙම හැඟීම් මිනිසාට ජනිත කරගැනීමටය. බුදු දහමේ මූලික භාවිතය පවතින්නේත් දුක හදුනාගැනීමත්, දුක නැතිකිරීමත් මතය. සුවපත්වීම සහ සතුටින් ජීවත්වීම අපේක්ෂා කරයි.

 

සංවේදීවීම, තේරුම්ගැනීම මෙම යුගයේ අත්‍යවශ්‍ය ගුණ ධර්මයන්ය. වේගයෙන් වෙනස් වන සමාජවල ඉකමණින් අනාරක්ෂිත බව දැනේයි. එහෙයින් තමන්ගේ යහළුවන්, අසල්වැසියන්, පවුලේ සමාජිකයින් සහ තමන් ගැන සංවේදීවීම අධ්‍යාත්මිකයි.


සංවේදීවීම යනු මට ඔබව තේරුම්ගන්න පුළුවන්, මම ඔබත් සමගයි. මට කළහැකි දේ කුමක් ද? යන හැඟීම තහවුරු කිරීමයි. ඇතිවෙන අවස්ථාවෙන් අනිසි ප්‍රයෝජන ගැනීමේ අමනුස්සකම බැහැර කළයුතුය. කේන්තියෙන් ප්‍රතිචාරදැක්වීම වළක්වා ගතයුතුය.  

සංවේදීවීමෙන් තේරුම්ගනියි. තේරුම්ගන්නා තරමට අප සුවපත් වෙමින් අනෙත්කෙනා සුවපත් කරවයි. මට තවත් කෙනෙක් සිටියි, මම තනි නෑ යන ආරක්ෂිත බව දැනේයි.


අනාරක්ෂිත බව නිතරම නරක හැඟීමක් ද නොවේ. මිනිස්සු ස්වාධීනව, නිවහල්ව, නිදහස්ව සිතන්න පොළඹවන්නේ අනාරක්ෂිත බවයි. වඩාත් යහපත් තත්වයන් ඇතිකරගැනීමට අවශ්‍ය ආත්මවිශ්වාසය වර්ධනය කරවයි.


තමන්ට කළහැකි දේ උපරිමයෙන්ම කිරීම, නව හැකියාවන් දියුණු කරගැනීම, අවශ්‍යතාවට පමණක් පරිභෝජනය කිරීම, සතුට ඇතිකරවන මිත්‍ර සන්බන්දතා, ජීවිතාවබෝදය පුළුල් කරන දේ කියවීම, තමන් අත්පත් කරගත් දක්ෂතා කුසලතා ගැන තෘප්තිමත් විම, මේ මොහොත තුළ සතුටෙන් ජීවත්වීම ආත්මශක්තියයි.


ආරක්ෂිත බව දැනෙන්නට නම් ලෝකය වෙනස් කිරීමට පෙර ලෝකයෙන් අපේක්ෂා කරන වෙනස තමන් තුළ ඇති කරගත යුතුය.


බටුවංගල සමිද්ධි